Ուսումնական Դեկտեմբեր


Հնչյունափոխություն: Առաջադրանք

1։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել է ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Միջնապատ — մեջ, ե>ի, միություն, գինեգործ — գինի, ի>ե, կիսալուսին — կես ե>ի, թիավարել, վիպասան — վեպ, ե>ի, շինարարություն — շեն, ե>ի, հիվանդասենյակ, գիրանալ — գեր, ե>ի, գիտուն -ե>ի, վիրահատել -վերք, ե>ի, վիճահարույց -վեճ, ե>ի, գիսավոր -գես, ե>ի, հիանալի, լիություն, զինագործ -զեն, ե>ի, սիրավեպ — սեր, ե>ի, դիմաքանդակ -դեմ, ե>ի, կինոթատրոն։
2։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ի ձայնավորի հնչյունափոխություն։
Հնադարյան -հին, ի>ը, տնական, ջրավազան, ընչաքաղց -ինչ, ի>ը, ըղձական -իղձ, ի>ը, ընկուզենի, ազնվական -ազնիվ, ի>ը, գնորդ -գին, ի>ը, վեհապանծ, մտաբերել -միտ, ի>ը, լեռնագործ, հիմնադիր, լրագրեր, աղավնյակ -աղավնի, ի>յ, վիրակապ -վերք, ե>ի, քմային -քիմ, ի>ը, գարեհաց -գարի, ի>ե, ճգնել -ճիգ, ի>ը, թրթիռ, գունագեղ, միջանկյալ -մեջ, ե>ի, նշաձև -նիշ, ի>ը, գրակալ -գիր, ի>ը, թխամորթ, կրաման -կիր, ի>ը, նմանատիպ, սրտակից -սիրտ, ի>ը:
3։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ու ձայնավորի հնչյունափոխություն։
Բրդոտ, կարմրախայտ, բվեճ, թմբերըմպանակ, գնացուցակ, ջրամբար, նշանագրություն, տնականգթալժողովրդական, խճուղի, խմբակային, մրգահյութ, խնկարկելտրտնջալ, ոսկեգույն, սրել, գրականություն, աշխարհագրական, լրաբեր, ցորենահատ, առվակմթնել, դյուրահալ, հնձել:
4։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ը ձայնավորի հնչյունափոխություն։
Տնակ, մանկական, ծանրամարտմանրադրամմտադրությունմեղրահաց, կիսակառույց, փոքրություն, լրատվական, քաղցրահամ, սանրելընձուղտեզրաշերտ, լիտրաչափ, գլխաշոր, ցուցափեղկ, վագրաձի, լուսավորություն, դստրիկ, կպրագույն, լայնություն, բարձրություն, ծաղկաման, մետրանոցծաղրանկար, սրամիտ, ժանրային։
5։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել երկհնչյունի հնչյունափոխություն։
Բուսական, հրեղեն, աստղանիշ, գործունեությունձնծաղիկ, նվիրատվություն, ալրաղաց, անկյունաչափ, բնավերգունատձկնաբուծարան, դռնակ, եղջերափողմիութենական, մանկական, սառցարան, մրցավազք, մատենագիրբուրավետ, հրակայուն, մշակութային, տարեվերջ, արնանման, առօրեական, այգեպան, մթերայինզգուշություն։

Հնչյունափոխություն

Ժամանակակից հայերենում, եթե բառի վերջից ավելանում է նոր բաղա-
դրիչ, ապա շեշտը տեղափոխվում է վերջին ձայնավորի վրա, օրինակ՝ տո՛ւն-
տ(ը)նակա՛ն։ Այն հնչյունը, որը կորցնում է շեշտը, կարող է փոխվել կամ սղվել։
Բերված օրինակում ու-ն փոխվել է գաղտնավանկի ը-ի։ Հնչյունի այսպիսի
փոփոխությունը, որը պայմանավորված է շեշտի դիրքի փոփոխությամբ, կոչվում է
շեշտափոխական հնչյունափոխություն։
Ժամանակակից հայերենում շեշտի դիրքի փոփոխության հետևանքով շեշտը
կորցնելիս հիմնականում փոխվում են է(ե), ի, ու, ը ձայնավորները։ Հնչյունա-
փոխվում են նաև ույ, յու, յա երկհնչյունները։

Комментариев нет:

Отправить комментарий