Գրականություն 10-րդ դասարան

1. Ինչ է էպոսը

Էպոսը քնարաէպիկական ժանրի ստեղծագործություն է, որը ներկայացնում է տվյալ ազգի մշակույթը և ազգային առանձնահատկությունները :Այն գրված է պատմականիրադարձությունների հիման վրա, որոնք   հիմնականում պատկանում են ակունքներին ընկած նախնադարյանհասարակարգերի  ընդերքին,  և ժողովրդական ավանդությունների հիման վրա: Էպոսներում սովորաբար նկարագրվում է տվյալ ազգիպատմությունը և ազատության համար պայքարը:Էպոսները սովորաբարգրվում են չափածո բանաստեղծության նման :Սովորաբար դրանքպատկանում են երեք գրականական ժանռերի՝ էպիկական, քնարական և դրամատիկական:

2. Ովքեր են առաջին անգամ հիշատակել էպոսի մասին:

Առաջին անգամ էպոսի մասին հիշատակել են

3.Ովքեր են առաջին անգամ գրի առել էպոսը:

Առաջին անգամ էպոսը գրի են առել

4. Ինչ վերնագրով է տպագրել Մանուկ Աբեղյանը էպոսի և վիպերգի երկրորդ պատումը:

5.Որ դարերի պայքարն է պատկերված վիպերգում:

Էպոսում պատկերված է …դարերի պայքարը:

6. Քանի ճյուղից է բաղկացած:

Էպոսը բաղկացած է 4 ճյուղից:

7. Ինչպես է սկսվում էպոսի ճյուղերը:

8. Ինչի մասին է«Մեծ Մհեր» ճյուղը:

Սանասարին հաջորդում է որդիներից ամենաքաջը՝ Մհերը: Այդ տարիներին Սասունը հարկատու էր ՄըսրաՄելիքին: Չափահաս դառնալով՝ Մհերը տիրություն է անում երկրին ու ժողովրդին. հացի ճանապարհը փակողհսկա առյուծի երախը պատռելով՝ երկու կես է անում, որի համար նրան անվանում են Առյուծաձև Մհեր,Սպիտակ Դևից ազատում է գեղեցկուհի Արմաղանին ու ամուսնանում նրա հետ, մենամարտում հաղթում էՄըսրա Մելիքին և Սասունն ազատում հարկերից, հիմնում է Մարութա Բարձրիկ Աստվածածինը, Ծովասարըդարձնում իր որսատեղին, շինում բերդեր ու կամուրջներ: 

Մըսրում մեռնում է Մելիքը: Նրա կինը՝ Իսմիլ Խաթունը, խնդրում է Մհերին գալ և տեր կանգնել իր երկրին՝գաղտնի մտադրություն ունենալով ժառանգ ունենալ նրանից: Ծնվում է արու զավակ, որին Իսմիլ Խաթունըկոչում է Մելիք՝ ի հիշատակ մեռած ամուսնու: 7 տարի նա Մհերին պահում է իր մոտ՝ արբեցնելով թունդ գինով:Ի վերջո սթափվելով և զգալով իր սխալը՝ Մհերը վերադառնում է Սասուն: Արմաղանը դժվարությամբ ներում էնրան: Մհերը նորից շենացնում է Սասունը: Որոշ ժամանակ անց Արմաղանը ծնում է մի տղա, որին անվանումեն Դավիթ: Երեխայի ծնվելուն պես Մհերն ու Արմաղանը, պայմանի համաձայն, մեռնում են:

9. Որն է «Սասունցի Դավիթ» ճյուղի սյուժեն:

Որբացած նորածին Դավթին ուղարկում են Մըսր՝ Իսմիլ Խաթունի մոտ, որտեղ քաջազունը մեծանում է ժամառ ժամ: Մըսրա Մելիքը փորձում է խորամանկությամբ սպանել Դավթին, բայց պատանի դյուցազնըհաղթահարում է բոլոր փորձությունները և վերադառնում Սասուն: Ձենով Օհանը Դավթին կարգում էգառնարած, ապա՝ նախրապան, որսորդ: Դավիթն սպանում է Սասունը կողոպտած դևերին և երկրիամբարները լցնում բարիքներով, միայնակ կոտորում է Մըսրա Մելիքի զորքին, վռնդում է նաև հարկահավաքԿոզբադինին: Մելիքը բազմահազար զորքով ինքն է արշավում Սասուն: Դավիթը սրի մեկ հարվածով երկու կեսէ անում խոր հորի մեջ թաքնված Մըսրա Մելիքին:

Սասունն ազատագրելուց հետո Դավիթը նշանվում է Չմշկիկ Սուլթանի հետ, բայց լսելով Կապուտկողիարքայադուստր Խանդութի գեղեցկության մասին՝ մի շարք քաջագործություններից հետո ամուսնանում է նրահետ: Ապա գնում է Գյուրջիստան և 7 տարի մնում այնտեղ: Խանդութը ծնում է արու զավակ և անունը դնումՄհեր: Չափահաս դառնալով՝ նա որոշում է գնալ և գտնել հորը: Ճանապարհին հայր ու որդի հանդիպում են և,իրար չճանաչելով, մենամարտում: Դավիթը Մհերի բազկապանից ճանաչում է որդուն, չի ներում, որ նահանդգնել է մենամարտել իր հետ և անիծում է. «Անմա՜հ ըլնես, անժառա՜նգ»: Դավիթն սպանվում է ՉմշկիկՍուլթանի աղջկա թունավոր նետից, իսկ ամուսնուն հավատարիմ Խանդութը ցած է նետվում բերդի գլխից:

10. Ինչ զրույց կա «Փոքր Մհեր»-ի մասին :

11. Ինչ ընդհանուր հատկանիշ ունեն Սասնա հերոսները:

12. Կին հերոսները էպոսում:

13. Հայ գրողներից ովքեր են մշակել էպոսը:

Իսահակյան առաջնակարգ բանաստեղծ է թերևս այդպիսի լուսավոր ու անմիջական տաղանդ այժմ ողջ Եվրոպայում չկա։ Իսահակյանը բազմաժանր գրող է՝բանաստեղծություն, պոեմ, բալադ, պատմվածք, հեքիաթ,զրույց, կատարել է նաև թարգմանություններ։ 1897թ․ լույս է տեսել նրա առաջին գիրքը <<Երգեր ու վերգեր>> խորագրով։  Իր ապրած ժամանակահատվածի ամենամեծ աղետը նա համարում է նյութամոլ ու անարդար աշխարհը։ Նրա բանաստեղծություններ գրված են հայրենասիրական, մայրական սիրո, սիրո, բնության,

                                   

Մխիթար Գոշ

  

  Մխիթար Գոշը(գոշ նշանակում է սակավամազ) ծնվել է Գանձակում՝ թյուրքերի տիրապետության շրջանում։ Նրա ծննդյան տարեթիվը պարզ չէ, սակայն գիտնականների պարզմամբ նա ծնվել է 1120-30-ական թվականներին։ Մխիթար Գոշը մտածող–գիտնական, օրենսդիր, առակագիր, հոգևորական, մանկավարժ, հասարակական գործիչ էր։ Նրա  առակներով 12–րդ դարի հայ գրականության մեջ ստեղծվել է ժողովրդական բանարվեստի տեսակը՝ առակը, որն իր հետ բերել է նաև ժողովրդական ոգի ու մտածողություն։ Նա մեծ հեղինակություն է վայելել ոչ միայն մտավորականների, այլև ժամանակի քաղաքական ու պետական գործիչների շրջանում, եղել է Զաքարե Երկայնաբազուկի   խոստովանահայրն ու խորհրդատուն։ Միջնադարում նրա մասին պատմվել են ավանդություններ, որոնց մեջ նա սրբացվել է։ Հեղինակավոր Ամերիկյան հանրագիտարանը համարում է, որ Գոշը հայկական վերածնունդի հիմնական ներկայացուցիչներից մեկն է։ Բրիտանացի մտավորական Դեյվիդ Լենգը Գոշին համեմատում է հայտնի առակագիրներ Եզոպոսի և Լաֆոնտենի հետ։

Մխիթար Գոշի առակներից մեկը

Ծովի գորտերը խորհուրդ անելով ասացին.
– Ինչու՞ենք դեղնած ու փորներս ուռած խեղդվում ջրի մեջ, դուրս գանք ցամաք ու կյանք վարենք, ինչպես ուրիշները:
Մի ծեր գորտ պատասխանեց.
– Հայրս պատվիրել է ինձ, որ ծովի ապաստանը չթողնեմ, որովհետև բնությամբ մենք վախկոտ ենք. գուցե դուրս գանք ու վախենալով ետ դառնանք և մեր վախկոտությունն ուրիշներին հայտնի դարձնենք:
Բայց գորտերը չլսեցին ծերունուն ու դուրս եկան, սակայն ոտնաձայն լսելով՝ փախան իսկույն ու ծովը սուզվեցին դարձյալ:

Առակը ուսուցանում էր այն, որ ամեն հարցում պետք է մեծին լսել և ընդունել նրա տված խորհուրդը կամ զգուշացումը։   

                         Ֆրիկ

Կենսագրական տեղեկություններ չեն պահպանվել. հայտնի են միայն հոր և հորեղբոր անունները՝ Թագվոշ և Դոդոնա։ Ֆրիկի քերթվածքներում եղած որոշ անուղղակի տվյալներից ենթադրվում է, որ ծնվել է մոնղոլների Հայաստան կատարած արշավանքների սկզբներում։ Հավանաբար գերի է ընկել մոնղոլների ձեռքը, ապա փրկագնով ազատվել։ Եղել է հարուստ, սակայն հետագայում մասասչիներից (մոնղոլերեն՝ բանակին հանդերձանք, ձի, զենք մատակարարողներ) մեկի ընկերակիցը դառնալով՝ սնանկացել է, ընկել ծանր պարտքերի տակ։ Դրա համար էլ նրանից խլել էին իր ընտանիքը։ Ծերության հասակում թշվառ ու մենակ է եղել։ Ցանկացել է վանք մտնել, վանական դառնալ, սակայն պարզ չէ արդյոք նա արել է այդ քայլը։

Ֆրիկից պահպանվել են մոտ հինգ տասնյակ բանաստեղծություններ, որոնց մեծ մասը հայտնաբերել, հավաքել և հրատարակության է պատրաստել Տիրայր Վարդապետը^[1]: Ֆրիկը գրել է ժողովրդին հասկանալի պարզ ու հստակ լեզվով։ Ահա թե ինչպես է հենց ինքը Ֆրիկը գրում իր մասին.

Ճայերը

Իլիաս Վենեզիսի <Ճայերը> պատմության մեջ. Պատմության գլխավոր հերոսը Դիմիտրոս պապն էր, ով կորցրել էր, իր երկու որդիներին շատ տարիներ առաջ և այժմ մենակ ապրում էր մի կղզում։ Նա միշտ աղոթում էր իր տղաների համար և հույս ուներ, որ նրանք մի օր կվերադառնան։ Ամեն օր ապրում էր հույսով և հավատով,սակայն ոչինչ չէր փոխվում նա միևնույն է մենակ էր։ Ձմեռային մի օր նա տեսնում է երկու փոքրիկ ճայերի, որոնք դեռ փետուր էլ չունեն, և խղճալով տանում իր տուն։ Պահում է, մեծացնում և անվանում է նրանց իր տղաների անունով։ Գալիս է ժամանակ և որոշում է, որ ճայերն արդեն մեծ են և ճիշտ չի նրանց պահել տանը՝վանդակում և բաց է թողնում։ Հետաքրքիրն այն էր, որ ճայերը առավոտյան գնում էին, իսկ երեկոյան վերադառնում պապի մոտ։ Պպապն իրեն մենակ չէր զգում, փորձում էր ճայերի օգնությամբ հագեցնել այն կարոտը, որն այսքա ժամանակ տածել է իր տղաների հանդեպ։

Պատմությունը շատ էմոցիոնալ էր։ Իմ կարծիքով հեղինակը այս պատմության միջոցով ցանկանում էր ասել, որ պետք չէ հուսահատվել ամեն ինչ դեռ առջևում է։ Կյանքն անկայուն է և կարող է նվիրել մեզ և լավ և վատ պահեր։ Պապը կորցրել էր  իր երեխաներին, սակայն գտավ ճայերիին ովքեր, որոշ չափով լցրեցին նրա առօրյան։ Ճայերը պապին ուժ և իմաստ էին տալիս ապրելու , օրերը լցնում էին գույնով և հետաքրքրությամբ։